Λιόν, 1907
" Το ανθρώπινο είδος πραγματοποιεί θυσίες για συγκεκριμένες κεντρικές ιδέες, ανάμεσά τους η αλήθεια, η δικαιοσύνη, τι καθήκον. Αυτά θεωρεί ως ιδεώδη. Αυτές οι ιδεοληψίες θα πρέπει να καταστραφούν. Η υπόθεσή μου δεν είναι οικουμενική, αν και είναι μοναδική, έτσι όπως είναι μοναδικό το κάθε άτομο. Οφείλουμε να μείνουμε πιστοί στην αλήθεια του μοναδικού και να απορρίψουμε ως ψευδές οτιδήποτε δεν είναι έτσι όπως πρέπει δικό μου. Τόσο η κοινωνία όσο και το κράτος, στα οποία έχετε επενδύσει τη δύναμή σας και τα οποία σας εκμεταλλεύονται είναι ψευδή. "
Ο Ζιλ υπογράμμισε αυτή την παράγραφο και έκλεισε το βιβλίο "Ο Μοναδικός και το Δικό του" του Μαξ Στίρνερ, του φιλόσοφου και θεωρητικού του ατομικιστικού αναρχισμού. Το τσακισμένο εξώφυλλο ήταν λεκιασμένο από τα γράσα και τον ιδρώτα στα χέρια του, μια και είχε αρχίσει να δουλεύει πάλι με μηχανές στο εργοστάσιο της Berliet. Η φλόγα του κεριού τρεμόπαιξε καθώς κόντευε να καεί όλο. Είχε ίσως άλλα δέκα λεπτά φωτός μέχρι το φιτίλι να φτάσει στο τέρμα του. Άνοιξε ξανά το βιβλίο και αναζήτησε το απόσπασμα που είχε διαβάσει τουλάχιστον άλλες δέκα φορές, σημειώνοντας βιαστικά ένα θαυμαστικό στο περιθώριο.
" Η επανάσταση και η εξέγερση δεν θα πρέπει να θεωρούνται ως συνώνυμα. Το πρώτο αποτελεί μια ανατροπή του status ego, της καθεστηκυίας τάξης, και ως εκ τούτου είναι ένα πολιτικό και κοινωνικό φαινόμενο. Το δεύτερο, αν και αναπόδραστη συνέπειά του είναι ένας μετασχηματισμός της υφιστάμενης τάξης πραγμάτων, πηγάζει όχι απ' αυτή την τάξη πραγμάτων αλλά μάλλον από την ατομική δυσφορία των ανθρώπων. Δεν είναι μια ένοπλη εξέγερση αλλά το ξεχείλισμα ατόμων, μια παρότρυνση για ξεσηκωμό, αδιαφορώντας για τις συνέπειες που αυτό μπορεί να επιφέρει. Η επανάσταση έχει καθορισμένα τα οράματά της για μια νέα οργάνωση. Η εξέγερση, από την άλλη, μας εξωθεί στο να απορρίψουμε το να είμαστε πλέον οργανωμένοι και δεν θέτει προσδοκίες σε θεσμούς. Η επανάσταση μας προστάζει να δημιουργήσουμε νέους θεσμούς, η εξέγερση να ξεσηκωθούμε και να εξυψωθούμε. "
"Εξέγερση" μουρμούρισε ο Ζίλ. Εξέγερση, όχι επανάσταση. Κάθε προσπάθεια να αντικατασταθεί μια αντιδραστική κυβέρνηση από μια επαναστατική, σκέφτηκε, σίγουρα θα άφηνε στη θέση τους τους καταπιεστές, αν όχι ως τέτοιους, σίγουρα όμως ως μεθοδολογία της καταπίεση. Το κράτος μπορεί να μεταβάλει τους στόχους του, όχι όμως τα μέσα του. Ο Στίρνερ το είχε αντιληφθεί αυτό. Και ο Νίτσε είχε χαρακτηρίσει τον Στίρνερ ως το πιο γόνιμο μυαλό της εποχής του. Ο Ζιλ χαμογέλασε και κούνησε το κεφάλι του ενώ τα χείλη του έκαναν μια πικρή γκριμάτσα. Το πιο γόνιμο μυαλό, σίγουρα, πέθανε στη φτώχεια και στη μοναξιά, ξεχασμένος απ' όλους, περιφρονημένος και γελοιοποιημένος από τους σοσιαλιστές, αφημένος στην πείνα που ήταν η συντροφιά του για μεγάλο μέρος της ζωής του. Ο Στίρνερ δεν είχε καταφέρει τίποτα. Τίποτα περισσότερο από τον Λεόν Λοτιέ, τον παριζιάνο τσαγκάρη που είχε καρφώσει το μαχαίρι στην κοιλιά του πρώτου αστού που βρήκε μπροστά του, στην πιο πτωματώδη νεκρική μάσκα που έπεσαν τα μάτια του, και αποδείχτηκε ότι ήταν ένας σέρβος υπουργός, ο μεσιέ Γκεόργκεβιτς.
Το κερί του τελείωσε και ο Ζιλ άναψε ένα σπίρτο ψάχνοντας για τα τσιγάρα του. Του είχε μείνει μονάχα ένα. Η πρώτη ρουφηξιά πυροδότησε τον βήχα του και ένιωσε μια γλυκιά ελαφρά ζάλη. Ο Γκαετάνο Μπρέσι ήρθε στο μυαλό του και αναρωτήθηκε τι θα μπορούσε να κάνει έναν άνθρωπο να προσφέρει τη ζωή του προκειμένου να θέσει ένα παράδειγμα δράσης. Τρεις σφαίρες καρφώθηκαν στο στήθος ένα βασιλιά που ήταν τόσο καλός τύπος ώστε να παρασημοφορήσει τον στρατηγό Μπεκάρις που είχε στρέψει τα κανόνια του κατά διαδηλωτών. Όταν ο Μπρέσι άδειασε το πιστόλι στον βασιλιά Ουμπέρτο, ο Ζίλ είχε διαβάσει όλες τις λεπτομέρειες στον τύπο. Ένα χρόνο αργότερα ο Μπρέσι είχε ξυλοκοπηθεί μέχρι θανάτου στην απομόνωση. "Αυτοκτονία", ήταν το επίσημο πόρισμα. Τι άλλο θα μπορούσε όμως κανείς να περιμένει; Στην ουσία, βρισκόταν σε αποστολή αυτοκτονίας ήδη από την αρχή. Όσο για τους βασιλιάδες, πάντα έχουν παιδιά για να μεταβιβαστεί το σκήπτρο τους και έλεγχο του πυροβολικού για να εκπαιδεύεται πάνω στο πλήθος. Ούτε μια πραγματική αλλαγή δεν συνέβη στην Ιταλία, κατέληξε ο Ζιλ. Όταν όμως πήγαινες ως τη ρίζα των πραγμάτων, υπήρχε πραγματικά κάποιος τρόπος για να αλλάξουν τα πράγματα; Είχαν τουλάχιστον πετύχει κάτι οι φονικές βόμβες των Ραβασόλ και Εμίλ Ανρί; Αν και ο Ζιλ θεωρούσε τον πρώτο ως ημίτρελο, ο Ανρί είχε γράψει υπέροχα κείμενα και οι γονείς του είχαν πολεμήσει στην παρισινή Κομμούνα. Είχε φτάσει στο άκρο του να προμηθευτεί τρία κιλά χλωρικό ποτάσιο και είκοσι μασούρια δυναμίτη, μόνο αφού κατέληξε ότι ο γραπτός και προφορικός λόγος δεν χρησιμεύουν σε τίποτα ενάντια την κρατική καταπίεση. Ο Ραβασόλ, ο Ανρί και τόσοι άλλοι αναρχικοί είχαν πληρώσει στη γκιλοτίνα το τίμημα για τις πράξεις τους που θέλησαν να αποτελέσουν παράδειγμα.
Και το αναρχικό κίνημα βγήκε βαριά χτυπημένο από αυτές τις εκρήξεις. Ο Ερρίκο Μαλατέστα, που απολάμβανε απεριόριστου σεβασμού μεταξύ των αναρχικών της Ευρώπης, αναγκάστηκε να καταδικάσει δημόσια αυτές τις τυφλές μεθόδους. Ο Ζιλ διάβαζε και εκτιμούσε τα κείμενα του Μαλατέστα, όμως οι θεωρίες του απαιτούσαν τις υπομονετικές προσπάθειες δυο, τριών, δέκα γενεών. Ίσως κάποια μέρα... - ποιος θα μπορούσε να πει; - ο κόσμος να αποκτούσε μια νέα συνείδηση, ένα όραμα ισότητας, ένα τόσο μακρινά άγνωστο πνεύμα αδελφοσύνης.
Στο μεταξύ,η ζωή συνεχιζόταν και ο Ζιλ είχε αναλώσει μεγάλο μέρος της δίχως συγκεκριμένο σκοπό. Ποτέ δεν είχε σκύψει το κεφάλι, τι είχε πράξει όμως για το οποίο να νιώθει περηφάνια;
Δράση. Η δράση ήταν το μόνο πράγμα που του έμενε. Όμως η δράση δίχως το αίσθημα της θυσίας, δίχως να προσφέρει τον λαιμό του στα μαντρόσκυλα. Να χτυπήσει τους καταπιεστές, που τόσο αγαπούσαν τη γκιλοτίνα και τη σαμπάνια, σε αυτό που αγαπούσαν περισσότερο: τα πορτοφόλια τους. Όχι για να γεμίσει τη δική του τσέπη, αλλά για να τους ξεπληρώσει στο ελάχιστο για τον τρόμο που έσπερναν, όντας απόλυτα βέβαιοι ότι κανείς δεν τους ακουμπά. Και όχι με βόμβες αλλά στην κάνη του πιστολιού του, αποσπώντας τους ένα κομμάτι όλων όσων απέκρυβαν από τα εκατομμύρια των απελπισμένων.
Ο Ζιλ υπογράμμισε αυτή την παράγραφο και έκλεισε το βιβλίο "Ο Μοναδικός και το Δικό του" του Μαξ Στίρνερ, του φιλόσοφου και θεωρητικού του ατομικιστικού αναρχισμού. Το τσακισμένο εξώφυλλο ήταν λεκιασμένο από τα γράσα και τον ιδρώτα στα χέρια του, μια και είχε αρχίσει να δουλεύει πάλι με μηχανές στο εργοστάσιο της Berliet. Η φλόγα του κεριού τρεμόπαιξε καθώς κόντευε να καεί όλο. Είχε ίσως άλλα δέκα λεπτά φωτός μέχρι το φιτίλι να φτάσει στο τέρμα του. Άνοιξε ξανά το βιβλίο και αναζήτησε το απόσπασμα που είχε διαβάσει τουλάχιστον άλλες δέκα φορές, σημειώνοντας βιαστικά ένα θαυμαστικό στο περιθώριο.
" Η επανάσταση και η εξέγερση δεν θα πρέπει να θεωρούνται ως συνώνυμα. Το πρώτο αποτελεί μια ανατροπή του status ego, της καθεστηκυίας τάξης, και ως εκ τούτου είναι ένα πολιτικό και κοινωνικό φαινόμενο. Το δεύτερο, αν και αναπόδραστη συνέπειά του είναι ένας μετασχηματισμός της υφιστάμενης τάξης πραγμάτων, πηγάζει όχι απ' αυτή την τάξη πραγμάτων αλλά μάλλον από την ατομική δυσφορία των ανθρώπων. Δεν είναι μια ένοπλη εξέγερση αλλά το ξεχείλισμα ατόμων, μια παρότρυνση για ξεσηκωμό, αδιαφορώντας για τις συνέπειες που αυτό μπορεί να επιφέρει. Η επανάσταση έχει καθορισμένα τα οράματά της για μια νέα οργάνωση. Η εξέγερση, από την άλλη, μας εξωθεί στο να απορρίψουμε το να είμαστε πλέον οργανωμένοι και δεν θέτει προσδοκίες σε θεσμούς. Η επανάσταση μας προστάζει να δημιουργήσουμε νέους θεσμούς, η εξέγερση να ξεσηκωθούμε και να εξυψωθούμε. "
"Εξέγερση" μουρμούρισε ο Ζίλ. Εξέγερση, όχι επανάσταση. Κάθε προσπάθεια να αντικατασταθεί μια αντιδραστική κυβέρνηση από μια επαναστατική, σκέφτηκε, σίγουρα θα άφηνε στη θέση τους τους καταπιεστές, αν όχι ως τέτοιους, σίγουρα όμως ως μεθοδολογία της καταπίεση. Το κράτος μπορεί να μεταβάλει τους στόχους του, όχι όμως τα μέσα του. Ο Στίρνερ το είχε αντιληφθεί αυτό. Και ο Νίτσε είχε χαρακτηρίσει τον Στίρνερ ως το πιο γόνιμο μυαλό της εποχής του. Ο Ζιλ χαμογέλασε και κούνησε το κεφάλι του ενώ τα χείλη του έκαναν μια πικρή γκριμάτσα. Το πιο γόνιμο μυαλό, σίγουρα, πέθανε στη φτώχεια και στη μοναξιά, ξεχασμένος απ' όλους, περιφρονημένος και γελοιοποιημένος από τους σοσιαλιστές, αφημένος στην πείνα που ήταν η συντροφιά του για μεγάλο μέρος της ζωής του. Ο Στίρνερ δεν είχε καταφέρει τίποτα. Τίποτα περισσότερο από τον Λεόν Λοτιέ, τον παριζιάνο τσαγκάρη που είχε καρφώσει το μαχαίρι στην κοιλιά του πρώτου αστού που βρήκε μπροστά του, στην πιο πτωματώδη νεκρική μάσκα που έπεσαν τα μάτια του, και αποδείχτηκε ότι ήταν ένας σέρβος υπουργός, ο μεσιέ Γκεόργκεβιτς.
Το κερί του τελείωσε και ο Ζιλ άναψε ένα σπίρτο ψάχνοντας για τα τσιγάρα του. Του είχε μείνει μονάχα ένα. Η πρώτη ρουφηξιά πυροδότησε τον βήχα του και ένιωσε μια γλυκιά ελαφρά ζάλη. Ο Γκαετάνο Μπρέσι ήρθε στο μυαλό του και αναρωτήθηκε τι θα μπορούσε να κάνει έναν άνθρωπο να προσφέρει τη ζωή του προκειμένου να θέσει ένα παράδειγμα δράσης. Τρεις σφαίρες καρφώθηκαν στο στήθος ένα βασιλιά που ήταν τόσο καλός τύπος ώστε να παρασημοφορήσει τον στρατηγό Μπεκάρις που είχε στρέψει τα κανόνια του κατά διαδηλωτών. Όταν ο Μπρέσι άδειασε το πιστόλι στον βασιλιά Ουμπέρτο, ο Ζίλ είχε διαβάσει όλες τις λεπτομέρειες στον τύπο. Ένα χρόνο αργότερα ο Μπρέσι είχε ξυλοκοπηθεί μέχρι θανάτου στην απομόνωση. "Αυτοκτονία", ήταν το επίσημο πόρισμα. Τι άλλο θα μπορούσε όμως κανείς να περιμένει; Στην ουσία, βρισκόταν σε αποστολή αυτοκτονίας ήδη από την αρχή. Όσο για τους βασιλιάδες, πάντα έχουν παιδιά για να μεταβιβαστεί το σκήπτρο τους και έλεγχο του πυροβολικού για να εκπαιδεύεται πάνω στο πλήθος. Ούτε μια πραγματική αλλαγή δεν συνέβη στην Ιταλία, κατέληξε ο Ζιλ. Όταν όμως πήγαινες ως τη ρίζα των πραγμάτων, υπήρχε πραγματικά κάποιος τρόπος για να αλλάξουν τα πράγματα; Είχαν τουλάχιστον πετύχει κάτι οι φονικές βόμβες των Ραβασόλ και Εμίλ Ανρί; Αν και ο Ζιλ θεωρούσε τον πρώτο ως ημίτρελο, ο Ανρί είχε γράψει υπέροχα κείμενα και οι γονείς του είχαν πολεμήσει στην παρισινή Κομμούνα. Είχε φτάσει στο άκρο του να προμηθευτεί τρία κιλά χλωρικό ποτάσιο και είκοσι μασούρια δυναμίτη, μόνο αφού κατέληξε ότι ο γραπτός και προφορικός λόγος δεν χρησιμεύουν σε τίποτα ενάντια την κρατική καταπίεση. Ο Ραβασόλ, ο Ανρί και τόσοι άλλοι αναρχικοί είχαν πληρώσει στη γκιλοτίνα το τίμημα για τις πράξεις τους που θέλησαν να αποτελέσουν παράδειγμα.
Και το αναρχικό κίνημα βγήκε βαριά χτυπημένο από αυτές τις εκρήξεις. Ο Ερρίκο Μαλατέστα, που απολάμβανε απεριόριστου σεβασμού μεταξύ των αναρχικών της Ευρώπης, αναγκάστηκε να καταδικάσει δημόσια αυτές τις τυφλές μεθόδους. Ο Ζιλ διάβαζε και εκτιμούσε τα κείμενα του Μαλατέστα, όμως οι θεωρίες του απαιτούσαν τις υπομονετικές προσπάθειες δυο, τριών, δέκα γενεών. Ίσως κάποια μέρα... - ποιος θα μπορούσε να πει; - ο κόσμος να αποκτούσε μια νέα συνείδηση, ένα όραμα ισότητας, ένα τόσο μακρινά άγνωστο πνεύμα αδελφοσύνης.
Στο μεταξύ,η ζωή συνεχιζόταν και ο Ζιλ είχε αναλώσει μεγάλο μέρος της δίχως συγκεκριμένο σκοπό. Ποτέ δεν είχε σκύψει το κεφάλι, τι είχε πράξει όμως για το οποίο να νιώθει περηφάνια;
Δράση. Η δράση ήταν το μόνο πράγμα που του έμενε. Όμως η δράση δίχως το αίσθημα της θυσίας, δίχως να προσφέρει τον λαιμό του στα μαντρόσκυλα. Να χτυπήσει τους καταπιεστές, που τόσο αγαπούσαν τη γκιλοτίνα και τη σαμπάνια, σε αυτό που αγαπούσαν περισσότερο: τα πορτοφόλια τους. Όχι για να γεμίσει τη δική του τσέπη, αλλά για να τους ξεπληρώσει στο ελάχιστο για τον τρόμο που έσπερναν, όντας απόλυτα βέβαιοι ότι κανείς δεν τους ακουμπά. Και όχι με βόμβες αλλά στην κάνη του πιστολιού του, αποσπώντας τους ένα κομμάτι όλων όσων απέκρυβαν από τα εκατομμύρια των απελπισμένων.
"Ή ίσως μονάχα για τη γεύση της εκδίκησης" συλλογίστηκε μισοκοιμισμένος, μην αποζητώντας δικαιολογίες σε ανέφικτες επαναστάσεις ή σε φωτισμένες κοινωνίες ενός μακρινού μέλλοντος. Σαν μια τελευταία σκέψη μέσα στο κεφάλι του, ο Ζίλ καταράστηκε το φως της ημέρας που θα τον ανάγκαζε να βαδίσει ξανά στις πύλες του εργοστασίου, αντιμέτωπος με την προοπτική δώδεκα ωρών σκόνης, γράσου, ιδρώτα, υποβιβασμού...
Δίχως ίχνος μεταμέλειας ~ Pino Cacucci
Μια μυθιστορία για τον Ζιλ Μπονό
Εκδόσεις Δαίμων του Τυπογραφείου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου